Januar je mjesec svjesnosti o bolestima štitne žlijezde, mjesec posvećen podizanju svijesti o važnosti pravilne funkcije ovog ključnog organa. Štitna žlijezda, iako mala, ima ogroman uticaj na metabolizam, energiju i opšte zdravlje organizma.

Poremećaji poput hipotireoze, hipertireoze i nodularnih promjena sve su češći, ali ih je moguće uspješno liječiti uz pravovremenu dijagnozu. Endokrinolog, dr Emir el Chekh, i internista, dr Smiljana Dubajić iz JZU Bolnica “Sveti Vračevi” Bijeljina govore o simptomima, uzrocima i načinima liječenja, kao i o tome kako prepoznati rizike i brinuti o zdravlju štitne žlijezde.

Koje su to funkcije koje štitna žlijezda obavlja?

DR SMILJANA DUBAJIĆ, internista 

- Štitasta žlijezda kao najveći endokrini organ ima mnogobrojne uloge u organizmu. Ona utiče na rast i razvoj skoro svih tkiva u našem organizmu. Neophodna je u normalnom rastu i razvoju u embrionalnom periodu centralnog nervnog sistema. Pored toga, ona utiče na funkciju gastrointestinalnog sistema, znači kardiovaskularnog sistema. Neophodna je za metabolizam hranljivih materija u procesu termogeneze. Takođe, ima ključnu ulogu u procesu održavanja normalne reproduktivne funkcije. Različiti poremećaji u funkcionisanju štitaste žlijezde mogu da se odraze na pojavu različitih oboljenja u našem organizmu.

Koja je najčešća patologija štitne žlijezde, koliko su ove bolesti učestale u našoj populaciji i koje grupe ljudi su najviše pogođene?

Kada govorimo o patologiji štitaste žlijezde ona može da se podijeli na funkcionalne poremećaje koji nastaju usljed nepravilnosti u sintezi, deponovanju ili oslobađanju hormona štitaste žlijezde. Najčešći poremećaji su u vidu hipotireoze ili smanjene funkcije štitaste žlijezde ili u pojavi hipertireoze koja predstavlja suprotan poremećaj, pojačano oslobađenje hormona štitaste žlijezde. Pored ovih funkcionalnih poremećaja postoje i morfološke promjene koje mogu da se karakterišu promjenom u građi, veličini ove žlijezde gdje može da se manifestuje u vidu strume. Struma predstavlja svako povećanje veličine štitaste žlijezde. Zatim, pojave nodusa, koji predstavljaju čvorove u štitastoj žlijezdi i posebnu kategoriju predstavljaju maligni nodusi zbog svog značaja. Inače, što se tiče morfoloških promjena obično u našoj populaciji se srećemo sa različitom pojavom struma. Što se tiče karcinoma štitaste žlijezde, oni predstavljaju najčešće endokrine tumore. Mogu da budu porijekla samih ćelija štitaste žlijezde ili vezivnih potpornih tkiva. Mogu da se podijele na primarne tumore koje nastaju u samoj štitastoj žlijezdi ili sekundarne tumore. Kada govorimo o primarnim tumorima štitaste žlijezde, na osnovu stepena njihove diferencijacije mogu da se podijele na dobro diferentovane tumore. To su papilarni i folikularni karcinomi koji imaju dobru prognozu ako se na vrijeme otkriju i ako se primjeni adekvatna terapija. Ali postoje izrazito invazivne forme tumora,  kao što su anaplastični karcinom koji ima jako brzu progresiju i on se obično javlja kod starije populacije.

Koji su najčešći simptomi oboljenja štitne žlijezde na koje bi pacijenti trebali da obrate pažnju?

DR EMIR EL CHEKH, endokrinolog

Simptome hipotiroze, odnosno smanjene funkcije štitaste žlijezde su naglo dobijanje na težini i pored oslabljenog apetita. Koža je kod tih pacijenata suva, perutava, bledunjava, hladna. Nokti su lomljivi. Često primjećuju pacijenti opadanje kose i loš kvalitet samog korijena kose. Javlja se slabost, malaksalost, tromost, poremećaj koncentracije. Često su pacijenti depresivni, usporeni. Javlja se otok na nogama. Stolica je neredovna odnosno, javlja se zatvor.

Usporen je srčani rad što se može vidjeti na elektrokardiogramu srca. Kod neliječenih pacijenata, odnosno zapuštenih, koji nisu na terapiji, pogotovo kod starijih, javlja se pleuralni i perikardni izliv.

Hipertireoza je suprotno stanje u odnosu na hipotirozu, gdje štitna žlijezda proizvodi preveliki broj hormona. Kod pacijenata se javlja nagli gubitak na težini i pored očuvanog apetita. Kod njih se često javljaju prolivaste stolice sa periodima čvrste konzistencije. Koža je bledunjava. Pojačano se znoje. Pored toga se javlja promjena raspoloženja, nervoza, nesanica, često pojačano znojenje dlanova, ubrzan rad srca, tahikardija, palpitacija. Kod takvih pacijenata često je izražena nervoza.

Koji su najčešći uzroci poremećaja funkcije štitne žlijezde?

DR SMILJANA DUBAJIĆ, internista 

Što se tiče uzroka poremećaja funkcije štitaste žlijezde oni su mnogobrojni. Značajnu ulogu predstavlja određena genetska komponenta. Pored toga ulogu imaju i razni faktori spoljne sredine. Ranije je čest uzrok bio neadekvatno prisutstvo joda u hrani. Međutim, uvođenjem procesa od 1953. godine na našim prostorima, gdje se sprovodi jodizacija, nedostatak joda je kao uzrok iskorjenjen. Ostali uzroci koji mogu da dovedu do poremećaja funkcije su razni upalni procesi, tiroiditisi. Inače, tiroiditisi kao upalni procesi ne moraju da budu infektivne etiologije i mali procenat u vidu akutnih tiroiditisa i infektivne etiologije i subakutni koji nastaju kao posljedica virusne infekcije i oni su obično tranzitorni.

Najčešća pojava u našoj populaciji predstavljaju hronični tiroiditisi. Hronični ili tzv. Hašimoto tiroiditis predstavlja najčešću manifestaciju autoimunih oboljenja štitaste žlijezde. To su stanja kad naš organizam sopstveno tkivo prepozna kao strani faktor i stvara antitijela koja podstiču jedan zapaljenski proces. Taj proces je hroničan.

Tokom evolucije ovog oboljenja karakterišu se različiti stepeni inflamacije. U fazama kada postoji pojačana inflamacija, dolazi do oslobađanja pojačane količine hormona. To često može da se manifestuje u vidu hašitoksikoze koju samo pratimo i u slučaju simptomatologije kod takvih pacijeneta uvodimo beta-blokatore ili anksiolitike.

Sledeća faza koja nastupa, poslije dužeg perioda evolucije ovog oboljenja, kada se plemenito tkivo štitaste žlijezde smanjuje, dolazi do pojave hipotiroidizma ili smanjene funkcije i onda je neophodno uvođenje substitucije u vidu levotiroksina.

Kako izgleda dijagnostički proces za bolesti štitne žlijezde i koje analize su najvažnije? Kada započeti sa liječenjem?

DR EMIR EL CHEKH, endokrinolog

Pacijenti sa tegobama koje su vezane sa bolestima štitne žlijezdenajprije treba da se jave prvo porodičnom ljekaru. Najčešće analize koje tražimo su hormoni štitaste žlijede. Uglavnom tražimo TSH, FT4, FT3 i potrebno je da urade antitijela anti TPO i Anti TG. U slučaju da su antitijela kod prve analize pozitivna, nema potrebe više ponavljati nalaz, jer će antitijela uvijek biti povišena.

Za hipotireozu je karakteristično da je TSH povišen. Liječenje supstitucionom terapijom započinjemo kada je TSH preko 10. Uključujemo levothyroksin, odnosno na našem tržištu je Euthyrox i Letrox. Terapija se uvodi ujutro, pola sata prije jela. Drugi način zbog kojeg uvodimo terapiju jeste ako je TSH niži, a pacijent navede više simptoma koji su povezani sa hipotireozom ili ako se planira trudnoća ili se već desila trudnoća, onda TSH mora biti još striktniji i nižih vrijednosti.

Što se tiče dijagnoze i terapije hipertireoze, takođe tražimo TSH, FT4 i u posljednje vrijeme često tražimo i nalaz iz krvi koji se zove TSH receptorska antitijela što će nam ukazivati da li je posljedica hipertireoze autoimuno oboljenje Grejvsova  bolest. Način liječenja hipertireoze uključuje supresivnu terapiju, kod nas na tražištu to je Favistan i PTU. Terapija je od godinu do godinu i po dana nakon čega se pravi presjek stanja. U slučaju da se uđe u remisiju odnosno izliječenje, prekidamo sa terapijom. Međutim, ako su i dalje vrijednosti TSH niže, a vrijednost FT4 jako povišen, odlučujemo se na liječenje na još godinu dana. Ako i pored toga ne postignemo izliječenje, jer je procenat izliječenja 50 odsto, onda se odlučujemo na radioaktivni jod, ili hiruršku terapiju.

Kada je neophodno operativno liječenje?

Odluku o hirurškom liječenju donosimo nakon dugotrajne hipertireoze, odnosno, koja traje duže od godinu dana, a ne postignemo remisiju. U slučaju da na ultrazvuku štitaste žlijezede nađemo čvorove jedan ili više, ali koji su sumnjivi u smislu da imaju veličinu veću od 1,5 cm, da mijenjaju svoj oblik, da su pojačano prokrvljeni, onda te pacijente šaljemo na punkciju da vidimo u datom materijalu da li postoji prisustvo malignih ćelija. Ukoliko postoje maligne ćelije u punktatu definitivno se odlučujemo za hirurško liječenje. U slučaju da je Ph nalaz uredan, pratimo taj čvor  sve dok ne bude stvarao tegobe kod pacijenata u vidu otežanog gutanja, otežanog disanja, suvog kašlja koji remeti svakodnevne aktivnosti. Ukoliko se razvije jedan od tih simptoma uz povećan čvor, pacijente šaljemo endokrinom hirurgu radi odluke o operativnom liječenju.

Koliko su česta oboljenja štitne žlijezde u populaciji i koji su faktori rizika za njihov razvoj?

DR SMILJANA DUBAJIĆ, internista 

Što se tiče epidemioloških podataka vezanih za oboljenja štitaste žlijezde, ona su jako zastupljena u ovoj populaciji. Na svjetskom nivou se pretpostavlja da višе od 200 miliona ljudi boluje od nekog oblika oboljenja štitaste žlijezde. Pri tome, smatra se da je oko 60 odsto pacijenata u savremenom svijetu nedijagnostikovano. Što se tiče distribucije prema polu, inače oboljenja štitaste žlijezde su više vezana za ženski pol. Smatra se da u zavisnosti od poremećaja može da se kreće od četiri do sedam veća učestalost u ženskoj populaciji u odnosu na mušku populaciju. Kada govorimo o hroničnom Hašimoto tireoiditisu, on se obično javlja od 20. do 45. godine života. Drugi pik pojave oboljenja štitatste žlijezde je poslije 50. godine kada dolazi do izraženog hipotireoidizma. Kada govorimo o morfološkim promjenama obično u starijoj životnoj dobi, poslije šeste decenije,  očekujemo pojavu karcinoma i njegovih invazivnijih formi. Kada govorimo o papilarnom karcinomu, jasan predisponirajući faktor može biti ekspozicija jonizujućem zračanju u ranom djetinjstvu.

Koji faktori utiču na prognozu bolesti?

DR EMIR EL CHEKH, endokrinolog

Na samu pojavu bolesti hipo i hiper tireoze u pozadini je autoimuno oboljenje. Mi u suštini ne znamo kako nastaju autoimune bolesti, ali pretpostavlja se da je stres jedan od okidača, neregulisana ishrana, pušenje, virusne infekcije. Za prognozu, odnosno napredovanje bolesti neophodno je da pacijenti koliko je moguće savladaju taj stres, apslotni prekid pušenja i regulisanje ishrane u smislu pribjegavanje zdravoj ishrani koja sadrži mnogo vitamina i vlakana koji mogu donekle usporiti ta oboljenja koja izazivaju razvoj bolesti.

Najnovije vijesti

Vidi sve

Превентивни прегледи поводом Свјетског дана бубрега

У СУСРЕТ СВЈЕТСКОМ ДАНУ БУБРЕГА 13. МАРТА

Preventivni oftalmološki pregledi u Svjetskoj sedmici borbe protiv glaukoma