Šef Odsjeka dr Mirica Stojsavljević, lokal 3017
U okviru Odsjeka za dermatovenerologiju obavljaju se sledeći poslovi: složeni oblici zdravstvene zaštite iz domena stručne osposobljenosti iz ove specijalističke djelatnosti. Prijem i njega pacijenata, aplikovanje intramuskularnih, intravenskih i tabletarnih medikamenata, kontinuirani nadzor i zdravstveno-vaspitni rad, kao i ambulantni rad. Sprovodi se mikroskopska analiza preparata na gljivice, nativni preparat na Sarcoptes scabiei, ekskohleacija bradavica, toaleta žarišta na koži, dijagnostika Wood lampom, krioterapija, hemijska ablacija nokta, intralezionalna aplikacija lijeka, uzimanje briseva za bakteriološki pregled, uzimanje materijala sa kožnih adneksa, Rumpel-Leed-ova proba, obrada ulceracije, interpretacija kulture na dermatofite, elektrohirurgija benignih kožnih izraslina, digitalna dermoskopija, digitalno mapiranje cijelog tijela, biopsija kože i epikutano (patch) testiranje.
Procedure koje se izvode:
1. DERMOSKOPIJA
Dermoskopija ili dermatoskopija je dijagnostička metoda posmatranja promjena na koži uz pomoć dermoskopa, aparata koji povećava vidno polje uz polarizovano ili nepolarizovano svjetlo, a primarno značenje ima u evaluaciji pigmentnih promjena na koži. Radi se nakon kliničkog pregleda, a omogućava posmatranje epidermalnih i dubljih struktura gornjeg dermisa. Ona pomaže dermatologu razlikovati melanocitne od nemelanocitnih promjena, a najveće joj je značenje u ranoj dijagnostici melanoma.
Melanom je zloćudni tumor kože koji može nastati malignom alteracijom iz mladeža ili kao promjena na koži koje prije nije bilo. Melanom postaje potencijalno izlječiv maligni tumor ako je otkriven dovoljno rano i liječen u ranoj fazi, a za razliku od drugih malignih tumora koji su lokalizovani na drugim organima, relativno lako se može detektovati redovnim pregledima kože. Dermoskopija je pomoć pri razlikovanju različitih i drugih tumora na koži (keratoza, dermatofibroma, hemangioma, bazocelularnih, odnosno planocelularnih karcinoma i drugih promjena). Dermoskopski pregled nam pomaže dijagnostikovati tip promjene i odrediti kada je određenu promjenu potrebno ukloniti. Digitalna dermoskopija omogućava praćenje sumnjivih mladeža koji se mijenjaju tokom vremena. Pri svakom pregledu fotografije se čuvaju i upoređuju s prethodnima te se u slučaju pojave određenih promjena u posmatranoj leziji postavlja indikacija za njeno uklanjanje. Posebno je značajna metoda praćenja kod osoba s povišenim rizikom za nastanak melanoma, a to su osobe koje imaju:
- sindrom atipičnih (displastičnih) nevusa;
- istoriju bolesti melanoma ili karcinoma kože (ili neko u njihovoj porodici);
- veliki broj mladeža na tijelu;
- svijetlu put i uopšteno su vrlo osjetljivе na izlaganje suncu (crvenokose osobe i osobe sa pjegama);
- opekotine od sunca koje su se dogodile u djetinjstvu i adolescenciji;
- hronična izloženost UV zračenju zbog profesije ili hobija;
Pregled mladeža preporučuje se učiniti jednom godišnje, a kod osoba s povišenim rizikom češće prema savjetu dermatologa.
Prednost pregleda mladeža uz pomoć digitalnog dermoskopa:
- Standardizovani pregled mladeža prilikom svake kontrole;
- Praćenje razvoja mladeža tokom vremena – poređenje izgleda mladeža s prethodnim;
- Dubinska analiza strukture, oblika i boje mladeža;
- Fotodokumentacija – pomaže pri odluci o potrebi za hirurškim uklanjanjem mladeža.
2. ТEČNI AZOT (KRIOTERAPIJA)
Tečni azot se primjenjuje u liječenju benignih i premalignih lezija na koži. Terapiji se pristupa nakon kliničkog pregleda. Ovu jednostavnu metodu sprovode ljekari specijalisti dermatovenerologije ili posebno obučene medicinske sestre pod njihovim nadzorom. Tečni azot, koji je na temperaturi od minus 194 stepena Celzijusa, aplikuje se ili pomoću drvenog štapića na čiji jedan kraj је namotana pamučna vata, u trajanju od nekoliko sekundi ili iz sprej boce, u trajanju od 10-30 sekundi, na željeno mjesto, uz maksimalnu poštedu okolne zdrave kože. U zavisnosti od veličine i lokalizacije promjene koju treba tretirati, koriste se odgovarajući nastavci odnosno štapići. Vrijeme aplikacije tečnog azota zavisi od vrste promjena na koži i efekta koji ljekar želi da postigne. Pri pregledu, ljekar detaljno objasni korist i rizik od predložene intevencije, način primjene, tehniku izvođenja, kao i postupke, koje pacijent treba da preduzme po završenoj intervenciji. Zaleđena koža postaje bijela i potrebno je kraće vrijeme da se “odledi” i vrati u prethodno stanje. U narednih nekoliko sati, ponekad nekoliko dana, uočava se crvenilo na koži. Mogu se javiti plikovi i plitke ranice, koje zarastaju nakon 7-15 dana, fomirajući kraste. Kada se kraste sljušte, najčešće “otpadaju” i promjene na koži koje su tretirane. Ukoliko se pak krasta nasilno uklanja, mogu ostati ožiljci, koji inače nisu očekivani. Važno je kožu uobičajeno prati vodom i sapunom. Nakon terapije neophodna je zaštita od sunca, na tretiranim područjima, s obzirom da se mogu javiti pigmentacije (fleke).
Ovom intervencijim se najčešće uklanjanju:
- Virusne bradavice (Verrucae vulgaris, Molluscum contagiosum);
- Genitalne bradavice (kondilomi, polne bradavice - Condylomata acuminata);
- Keratoze (braonkaste ili crvenkaste promjene na koži, koje nastaju tokom procesa starenja i izlaganja suncu) i promjene po tipu Cornu cutaneum ( tzv. „kožni rog“);
- Keloidni ožiljci (veći ožiljci, koji nastaju bujanjem vezivnog i kolagenog tkiva na mjestu povređivanja ili nakon hirurške intervencije);
- Površni tumori kože: dermatofibromi, bazaliomi (Epithelioma basocellulare) - ukoliko ljekar u dogovoru sa pacijentom, nakon pregleda procjeni da je moguće tečnim azotom tretirati ove vrste tumorskih promjena;
- Granuloma pyogenicum ( benigni tumor koji potiče od krvnih sudova);
Krioterapija zahtijeva ponavljane dolaske, do nestanka tretiranih promjena. Broj i učestalost tretmana zavisi od vrste, veličine, lokalizacije, brojnosti promjena, kao i individualnog odgovora pacijenta. Savjetuje se ponavljanje tretmana nakon 7-15 dana. Promjene virusnog porijekla, koje su tretirane tečnim azotom, s obzirom na osobine virusa, mogu se ponovo javiti i nakon uspješno sprovedene krioterapije. Većina pacijenata opisuje postupak, kao neprijatan, nelagodan. Kod djece je neophodno ostvariti dobru saradnju, kako bi se procedura mogla sprovoditi.
3. EKSKOHLEACIJA
U dermatovenerologiji podrazumijeva postupak odstranjivanja oštrom metalnom kašikom (kiretom) promjena iznad nivoa kože. Sam postupak je blago bolan. Prilikom postupka moguća je primjena lokalnog anestetika u obliku kreme ili injekcije. Promjene na koži koje se odstranjuju ekskohleacijom su seboroične keratoze, obične bradavice, kondilomi (genitalne virusne bradavice), moluske, “kurje oči”, neki manji benigni tumori kože.
4. WOOD LAMPA
Wood lampa je uređaj koji emituje ultraljubičastu svetlost (UV). Često se koristi u dermatologiji kao pomoć u dijagnostici nekih bolesti kože. Testiranje se sprovodi u zatamnjenoj sobi. Svjetlost iz Wood lampe se usmjeri (direktno) na oboljelu kožu i posmatra se da li neki dijelovi kože fluoresciraju. Udaljenost lampe je 4-5 centimetara od kože. Normalna koža ne fluorescira. Ako su prisutne određene vrste bakterija, gljivica ili je došlo do promjene pigmentacije, pregled Wood lampom će potvrditi sumnju na dijagnozu. Prije pregleda savjetuje se da se NE NANOSE kreme, ni dezodoransi na zahvaćene dijelove kože. Bolesti kod kojih je ova metoda važna u dijagnozi su : gljivične infekcije, pojedine bakterijske infekcije (Erythrasma), porfiria cutanea tarda, vitiligo, hipopigmentovane i hiperpigmentovane promjene na koži.
5. MIKOLOŠKA ANALIZA
Kod sumnje na gljivičnu infekciju, potrebno je uraditi mikološku analizu. Mikološka analiza je procedura neophodna za dokazivanje i praćenje toka gljivičnih infekcija kože, kose i noktiju. Uzeti materijal se pregleda direktnom mikroskopijom i mikološkom kulturom. Direktna mikroskopija je orjentaciona dijagnostička procedura koja se izvodi odmah nakon uzimanja uzorka. Kultura gljivica se provodi sa ciljem otkrivanja uzročnika. Preporučljivo je 3-4 dana prije uzimanja materijala za mikološku analizu ne tretirati zahvaćene dijelove tijela (kožu, nokte, vlasište) ni sa čime, ne lakirati nokte i ne uklanjati sadržaj ispod nokatne ploče. Uzorak za mikološku analizu uzima se pomoću zatupljenog metalnog skalpela . Uzimanje uzorka nije bolno. Nježnim struganjem dobijaju se ljuske sa promјene na koži, koje se nakon adekvatne pripreme posmatraju pomoću mikroskopa. Mikološka analiza vlasišta podrazumijeva i uzimanje dlaka iz zahvaćenog dijela pomoću pincete.
6. INTRALEZIONALNA APLIKACIJA LIJEKA
Intralezionalna aplikacija lijeka predstavlja metod primjene lokalne terapije koja se najčšće koristi kao metoda liječenja za oboljenje poznato pod nazivom Alopecia areata (gubitak dlake na pečate), a može se koristiti i za druge indikacije npr. u terapiji hipertrofičnih i keloidnih ožiljaka, granulomatoznih oboljenja i dr. Radno polje se dezinfikuje rastvorom medicinskog alkohola, a potom se lijek, najčešće je to kortikosteroid, aplikuje ubrizgavanjem u razmacima od 1 cm2. Procedura traje do 40-ak minuta i ponavlja se na svakih 4-6 nedelja dok se ne dobije zadovoljavajući terapijski odgovor.
7. ELEKTROHIRURGIJA BENIGNIH KOŽNIH IZRASLINA
Elektrohirurgija se koristi u dermatološkim procedurama za uništavanje abnormalnih kožnih izraslina. Visokofrekventna, naizmjenična električna struja na različitim naponima (200 do 10.000 V) prolazi kroz kožu kako bi se stvorila toplota. Tako se različitim oblicima električnih struja i različitim tehnikama uništava neželjeno tkivo i kontroliše krvarenje. Moderni, visokofrekventni elektrohirurški uređaji prenose električnu energiju na ljudsko tkivo s elektrodom koja ostaje hladna. Lezije koje se najčašće tretiraju su: meki fibromi, angiomi, piogeni granulomi, seboroične keratoze, sebacealne hiperplazije, telangiektazije a u nekim slučajevima i mali bazocelularni karcinomi.
8. BIOPSIJA KOŽE
Biopsija kože je veoma značajan postupak koji se upotrebljava u dermatološkoj dijagnostici. To je procedura koja se izvodi u lokalnoj anesteziji i predstavlja uzimanje uzoraka oboljele kože radi otklanjanja sumnje na neka stanja ili pak, potvrđivanje istih. Postupak je jednostavan s obzirom na dostupnost kože i minimalne posljedice po pacijenta. Samu proceduru obavlja ljekar specijalista dermatologije, a pacijentu se daje lokalna anestezija kako bi sve prošlo što bezbolnije. Uzorak kože se potom šalje na patohistološku analizu, koja će pokazati sve informacije o strukturi ćelija kože, njihovom sastavu i eventualnim promjenama.
9. EPIKUTANO (PATCH) TESTIRANJE
Ovaj test je metoda kojom se dokazuje alergija (preosjetljivost) na supstancu (alergen-hapten), sa kojom koža dolazi u ponavljani kontakt i koja se ispoljava kao alergijski kontaktni dermatitis. Ovo je najvažniji test za potvrdu dijagnoze kontaktnog alergijskog dermatitisa. Izvodi se na koži gornjeg dijela leđa ili gornjeg dijela nadlaktice, primjenom alergena u komorama ispod flastera. Test očitavamo nakon 48 i 72 sata, a ponekad i 96 sati. U standardni epikutani test uključeni su najčešći alergeni za neko područje u standardizovanim koncentracijama.